Zaintzea ezin da bizirautea izan: zaintzen sektorearen eraldaketa sakon baterantz
“Zaindu” latineko curare hitzetik dator: arreta ematea, kezkatzea, kontzientzia eta erantzukizuna dituen beste batez arduratzea. Gaur egun, egunero egoitzetan, etxeetan, ospitaleetan eta zentro komunitarioetan hitz hori milaka aldiz esaten da. Baina, benetan haien zentzu sakonarekin leialak al gara? Edo presaren, berehalako eraginkortasunaren eta enpresen biziraupenaren logikapean funtzionatzen duen engranaje batera zaintza murriztu dugu?
Sektorea presan eta epe laburrean harrapatuta
Zaintzen sektorea – erakunde, etxe eta komunitateetan – desoreka bikoitz batek markatzen du: eskaria frenorik gabe hazten da, eta eskaintza baldintza hauskorretan oinarritzen da. Espainian, adibidez:
- Hemendik 2030era gutxienez 261.400 profesional gehiago beharko dira, soilik menpekotasunaren egungo estaldurari eusteko.
- Zaintzen dutenen % 87 emakumeak dira, gehienak hilean 1.000€ inguruko soldatekin, lanaldi partzialekin eta errotazio handiarekin.
Sektoreak herentzia historikoa du: zaintzea “familien kontua” izan da, ikusezina eta sozialki gutxi baloratua. Enpresa jarduera izatera pasa zenean, gutxiespen hori heredatu zuen, eta merkatuaren presioa gehitu zitzaion: azkartasuna, kostu doituak, berehalako irabaziak.
Horrela, egunez egun erakunde askok bizirauten ikasi dute: txandak betetzen, azkar kontratatzen, larrialdiei erantzuten. Baina logika horrek ez du funtsezkoena aintzat hartzen: zaintzaren giza zentzua, planifikazioaren eta hausnarketaren beharra, familien eta gizartearen entzutea.
Zaintzari eusten dion talentu ikusezina
Prekarietate horren erdian, bada oharkabean pasatu ohi den elementu bat: zaintzen dutenen talentua. Izan ere, zaintzea ez da zereginen zerrenda bat exekutatzea soilik. Askoz gehiago da:
- Batzuetan hitzekin esaten ez dena sentikortasunez behatzea.
- Zaurgarritasun une batean pertsona zaurgarri bati emozionalki eustea.
- Arriskuei aurrea hartzea, ezustekoak ebaztea, sormenezko irtenbideak inprobisatzea.
- Duintasunez laguntzea, baita baliabideak urriak direnean ere.
Giza talentu hori, esperientziarekin, prestakuntzarekin eta bokazioarekin eraikitzen dena, gutxitan aitortzen da. Lanpostuak, txandak edo ratioak betetzeko azkartasuna gehiago neurtzen da harremanaren kalitatea baino. Berehalako prestasuna baloratzen da, konfiantza sortzeko gaitasuna baino gehiago. Horrela, askotan talentua azpierabilia, agortua eta baztertua geratzen da.
Zainketen etorkizunarekin konprometitutako erakunde batek talentu hori detektatzeko, baloratzeko eta biderkatzeko gai izan behar du, bitartekoak, prestakuntza eta, batez ere, zentzua eskainiz. Ez da nahikoa entrega eskatzea: zertarako partekatua eraiki behar da, beti guztion onerako, baina guztion onerako den pertsona bakoitzaren duintasuna eta berezitasuna ezabatu gabe.
Talentua sektore horretan loratzen denean, gaur egun ikusten dugunaren kontrakoa gertatzen da: motibazioa hazi egiten da, kalitatea hobetu egiten da, zaintzen dituztenentzako duintasun bermerik onena zaintzen dutenen duintasuna bihurtzen da.
Gauden bezala jarraitzearen ondorioak
Larrialdiaren logikan harrapatuta jarraitzen badugu, sektoreak gurpil zoro bati egin beharko dio aurre:
- Osasun fisiko eta emozionaleko arazoak dituzten profesional higatuak, sektorea uzten dutenak edo beren ongizatearen kontura bertan bizirauten dutenak.
- Prekarietatearen feminizazioa, non emakumeek — gehienak migratuak — zaintzaren pisua beren gain hartzen duten, behar besteko errekonozimendurik gabe.
- Kalitate hondatua, non premiazkoak behar dena irensten duen, eta azkartasunak sentsibilitatea ordezkatzen duen.
- Menpekotasuna duten pertsonak eta arretarik gabeko familiak, erantzun partzialak, zatikatuak edo berantiarrak jasotzen dituztenak.
Horrek guztiak zor sozial ikusezina eratzen du: heriotzak mendekotasunaren itxaron-zerrendetan, nahi ez duten lekuan bizi diren pertsonak, familia akituak, laguntzarik aurkitzen ez duten komunitateak, pentsatzeko gaitasunik, ilusiorik eta bokaziorik gabeko profesionalak.
Beste erakunde-eredu baterantz
Erronka bizirik irauteaz gain, zaintzaren logika eraldatuko duten erakundeetarantz aurrera egitea da. Horrek esan nahi du:
- Zaintzaren berezko balioa onartzea, bizitzekin eta duintasunarekin egindako lan gisa, ez baliabide tekniko gisa bakarrik.
- Talentuan inbertitzea, prestakuntza integrala (teknikoa, etikoa eta humanoa) eta garapen profesionala bera hedatzeko espazioak eskainiz. Gai honen onura kuantitatiboa zein
- kualitatiboa epe luzean aztertzea.
- Baldintza duinak ematea: bidezko soldatak, kontratu egonkorrak, kontziliazioa, gaixotasun profesionalak aitortzea, lanean jarraitzea.
- Urgentziaren logika gainditzea, epe luzerako gogoeta, plangintza eta ikuspegi espazioak landuz.
- Familiak eta komunitateak aktiboki entzutea, prozesuaren parte gisa integratuz, ez bezero isolatu gisa.
- Premiazkoetan zintzotasunez jokatzea, mugak azalduz, erantzukizunak hartuz eta ondoren hobetzeko konpromisoa hartuz.
BIHAR-en konpromisoa. BIHAR norabide horretan sinesten eta hazten doa
Gure konpromisoa ez da presaren logikara edo “ahal dena egitearen” konformismora egokitzea, bestelako eredu bat eraikitzea baizik:
- Zaintzen dutenen talentua duindu dezala, loratu eta jarraitu ahal izateko espazioak sortuz.
- Zintzoa eta gardena izan dadila familia eta komunitateekin.
- Duintasuna berehalakotasunaren gainetik jar dezala, baita urgentziak estutzen duenean ere.
- Zaintza ekintza guztiz gizatiar eta politiko gisa har dezala, guztion onerako.
Ondorioa
Zaintzen sektoreak ezin du biziraupenean eta epe laburrean oinarritutako engranajea izaten jarraitu. Zaintzea ez da txandak edo profesionalak betetzea, ezta egunak salbatzea ere. Zaintzea pertsonen bizitzan presente egotea da, epe luzean plangintza nahita egiteko duintasunez, sentsibilitatez eta konpromisoz.
Zaintzen dutenen talentua gure baliabiderik handiena da. Hori ez jakiteak prekarietatera kondenatzen gaitu; hori lantzeak beste gizarte eredu baterako atea irekitzen digu.
Zaintzea ezin da bizirautea izan. Eraldatu egin behar da. Eta hor, BIHAR taldeak ausardiaz gidatzeko konpromisoa hartzen du.
